Lipiński Kazimierz (1857–1911), przemysłowiec, pionier przemysłu kolejowego w Galicji. Ur. 10 VI w Sanoku, był synem Walentego, właściciela zakładu kotlarskiego, i Honoraty z Machalskich, córki mandatariusza w Sanoku, miał brata Aleksandra Teofila (14 IX 1849 – 28 XII 1897), inżyniera kolejowego. Walenty L. (ur. 21 II 1813), był synem Franciszka, majstra kuśnierskiego w Kielecczyźnie i w r. 1830 jako młody chłopak wziął udział w powstaniu listopadowym wraz ze swym przyjacielem Mateuszem Beksińskim, synem pańszczyźnianego chłopa ze wsi ojca. Po rozbiciu dywizji gen. J. Dwernickiego przedostali się obaj do Galicji, odbyli we Lwowie praktykę rzemieślniczą jako kotlarze, w r. 1845 przenieśli się do Sanoka, kupili obszerną realność i otworzyli warsztat kotlarski. Spowinowacili się ze sobą przez małżeństwo z dwiema siostrami. Powstanie przemysłu naftowego w tym rejonie pozwoliło im rozwinąć warsztat o działy kowalski i ślusarski oraz zatrudniać 30 pracowników.

Kazimierz L. po dwóch latach szkoły realnej w Tarnowie skierowany został przez ojca z powodu lenistwa do pracy w rzemiośle. Po odbyciu praktyki u ojca ukończył w l. 1877–80 średnią szkołę przemysłową w Pradze, w l. 1880–5 średnio-wyższą tego typu w Wiedniu, gdzie potem dalej pracował.

W r. 1886 objął L. warsztat po ojcu w Sanoku, wszedł w spółkę z kolegą z Pragi, Czechem J. Schenkiem, wybudował dużą fabrykę z działami: kotlarskim, kowalskim, ślusarskim, stolarskim i lakierniczym, zatrudniał 250 robotników i rozpoczął w r. 1890 pierwszy w Polsce produkcję wagonów kolejowych. W dwa lata później spłacił wspólnika i jako wyłączny już właściciel fabryki p. n. «Fabryka Wagonów i Maszyn w Sanoku – Kazimierz Lipiński» rozpoczął także produkować maszyny wiertnicze dla przemysłu naftowego, gorzelnicze, browarniane, lokomotywki wąskotorowe leśne, a dla montażu wagonów kolejowych otworzył filię w Zagórzu zatrudniającą 1000 robotników. Osiągnięcia te spowodowały przyznanie mu złotego medalu na wystawie krajowej we Lwowie w r. 1894, protekcję austriackiego ministra kolei L. Bilińskiego, liczne zamówienia krajowe i zagraniczne. By zwielokrotnić produkcję, przekształcił w r. 1894 przy pomocy Banku Krajowego we Lwowie swe przedsiębiorstwo w spółkę akcyjną «Pierwsza Fabryka Wagonów w Sanoku» o kapitale zakładowym 2 000 000 koron, która wybudowała w r. 1895 w Posadzie Olchowskiej w pow. sanockim nową większą fabrykę. L. został jej dyrektorem. Rozpoczęto produkcję szerokiego asortymentu pojazdów szynowych (wagonów towarowych i pasażerskich, cystern, tramwai, wózków wąskotorowych fabrycznych i leśnych), konstrukcji żelaznych (mostowych, budowlanych, teatralnych, fabrycznych, pasażowych, zbiornikowych), maszyn wiertniczych, maszyn parowych, rur lanych i muflowych dla przemysłu naftowego. L. często wyjeżdżał za granicę w sprawach zamówień, sprowadzał fachowców, robotników i inżynierów. Fabryka szybko wkroczyła na rynki obce (tramwaje dla Wiednia, Brna, Bratysławy, Morawskiej Ostrawy, wagony kolejowe dla Rumunii i Węgier, urządzenia wiertnicze i rafineryjne dla Rumunii). L. dbał przy tym o robotników, budował dla nich osiedla, domy kultury, organizował życie teatralne, muzyczne, czytelnie. Z różnym już szczęściem próbował także wiercić w poszukiwaniu ropy: w Borysławiu posiadał wartościową kopalnię w spółce z adwokatem sanockim A. Goldhammerem, natomiast kopalnie: w Uhersku koło Leska i Kropiwniku pow. Drohobycz, okazały się nieopłacalne.

Pod naciskiem rodziny L. wycofał się z przemysłu, w r. 1901 kupił majątek Kamienica w pow. nowosądeckim, w r. 1902 zrezygnował z naczelnego dyrektorstwa fabryki. Wkrótce sprzedał majątek, akcje fabryczne, kopalnie, a kupił nowy większy majątek Jakelfalwa na Słowacji (Spisz). W l. 1902–7 był posłem z okręgu Sanok-Krosno do sejmu galicyjskiego, zabierając głos tylko w sprawach przemysłowych, był m. in. członkiem komisji górniczej, kolejowej i przemysłowej. W październiku 1905 otrzymał urlop bezterminowy. Zmarł nagle 11 IX 1911 w Jakelfalwa, pochowany na koszt założonej przez siebie fabryki w Sanoku. Od r. 1905 był ożeniony ze zubożałą ziemianką Marią Józefą z Włodków (1881–1914), która zmarła wkrótce po śmierci męża. Troje dzieci wychowywali przyjaciele; synowie osiedli na stałe we Francji, córka wyszła za mąż za inżyniera i zamieszkała we Lwowie. W dwa lata po śmierci L-ego założona przez niego fabryka wchłonięta została przez silniejszą, opartą o poważne kapitały zagraniczne fabrykę krakowską L. Zieleniewski, Fitzner, Gamper.

Fot. w muzeum w Sanoku; – Słuszkiewicz E., Przewodnik po Sanoku i Ziemi sanockiej, Sanok 1936 s. 116–20; Ziemianie polscy, cz. 8; – Zaleski W., Dzieje przemysłu w byłej Galicji 1804–1929, Kr. 1930 s. 125, 144, 214–8; – Spraw. stenogr. sejmu krajowego galicyjskiego 1902–7; Sprawozdania I Fabryki Wagonów w Sanoku 1895–1912; Sprawozdania roczne S. A. Fabryki L. Zieleniewski i Fitzner-Gamper; Szematyzmy Król. Galicji, 1902–7; – „Słowo Pol.” 1911 nr z 15 XI; „Tyg. Ziemi Sanockiej” 1911 nr z 17 IX; – Materiały rodzinne w Red. PSB.

Stanisław M. Brzozowski